Kodeń

Pierwsze wzmianki o Kodniu pochodzą z wieku XVI, ale wiadomo, że już w XVw. istniały tu młyny wodne będące, podobnie jak cała najbliższa okolica, własnością czterech braci Ruszczyców. Od nich to pod koniec XV w. Jan Sapieha, syn Siemiona Sunigaiły, wojewoda trocki, nabył Kodeń z przyległościami. Tenże sam Sapieha, marszałek, od Zygmunta Starego nadzwyczaj lubiony, otrzymawszy od tego króla wiele dóbr, dostał razem w roku 1511 przywilej na założenie miasta Kodeń na prawie magdeburskim. Na mocy tego przywileju ustanowił burmistrza i 3 radców, w połowie wyznania rzymskiego i greckiego, z oznaczeniem sposobu ich wybierania. Jan (Iwan) Sapieha (zm. 1517) wybudował otoczony murem i wałem zespół zamkowy wraz z kaplicą, a między miastem a wzgórzem zamkowym zbudowano port rzeczny.

Od XVII wieku, po przywiezieniu przez Mikołaja Sapiehę z Rzymu skradzionego obrazu (dziś: Matka Boża Kodeńska), przedstawiającego malarską kopię hiszpańskiej rzeźby Matki Bożej z Guadalupe, Kodeń stał się miejscowością pielgrzymkową. Wiek XVII i XVIII to złote lata Kodnia, który był wtedy bogatym i dobrze prosperującym miastem. 15 sierpnia 1723 z inicjatywy Jana Fryderyka Sapiehy biskup łucki Stefan Rupniewski dokonał koronacji słynącego z cudów obrazu. Był to trzeci obraz koronowany na ziemiach Rzeczypospolitej, po obrazie Matki Bożej Częstochowskiej i obrazie Matki Bożej Trockiej. W XVIII wieku Elżbieta z Branickich Sapieżyna wzniosła na peryferiach Kodnia pałacyk zwany Placencją, który przejął funkcje rezydencji. W czasie zaborów właścicielami miasta zostali Braniccy, następnie Flemingowie i Czartoryscy. Kres temu okresowi położyły wojny napoleońskie, kiedy to większość zabudowań uległa spaleniu. Po upadku powstania styczniowego, w którym mieszkańcy Kodnia brali aktywny udział, utracił prawa miejskie. W 1875 r. kiedy z rozkazu cara kościół zamieniono na cerkiew prawosławną obraz Matki Bożej wywieziono na Jasną Górę, skąd powrócił w 1927 r. (Źródło: Wikipedia)

 

Janów Podlaski

Janów Podlaski osada mająca status wsi zasiedlona była w końcu paleolitu ? starszej epoki kamienia. Prawdziwy rozkwit osadniczy następuje w okresie wczesnego średniowiecza. Związany jest z pojawieniem się na tych ziemiach plemion słowiańskich. Najwcześniejsze historyczne wzmianki o Janowie Podlaskim pochodzą z 1423 roku, gdy litewski Książę Witold darował wieś Porchów łuckiemu kościołowi katedralnemu. W 1465 Porchów uzyskał prawa miejskie chełmińskie i od imienia ówczesnego biskupa Jana Łosowicza przyjmuje nazwę Janów Biskupi. Otrzymuje herb z wizerunkiem hostii i kielicha. Położenie Janowa przy szlaku handlowym na trasie Kraków ? Wilno, sprzyjało rozwojowi miasta. W roku 1570 miasto liczyło 500 domów, 5 tys. ludzi, bogate cechy kuśnierzy, szewców, zdunów, stolarzy. Biskupi łuccy posiadali w Janowie dwa kościoły, potężny zamek obronny i szmat okolicznych gruntów. W roku 1656, w czasie najazdu szwedzkiego warowna rezydencja i świątynie legły w gruzach. Siedziba biskupów nadawała się jedynie do rozbiórki. Dopiero w latach 1770-1780 z inicjatywy biskupa Pawła Turskiego w miejscu byłej rezydencji wybudowano późnobarokowy pałac z dwoma pawilonami przy dziedzińcu i otoczono go parkiem w stylu angielskim.

 

Ciekawym zabytkiem jest zespół klasycystyczny stajni w pobliskiej Wygodzie, gdzie od 1817 roku mieści się słynna stadnina koni arabskich, zajmująca obszar 2500 ha (stanowi około 18% powierzchni gminy Janów Podlaski). Historia tej stadniny sięga wojen napoleońskich, w wyniku których liczba koni na ziemiach polskich gwałtownie spadła. Aby odzyskać traconą powoli pozycję końskiej potęgi utworzono w 1817 roku janowską stadninę. O decyzji ulokowania tam dużego stada państwowego przesądziło istnienie dużego folwarku Wygoda pod Janowem oraz dużej stadniny poaustriackiej. Konie były nazbyt cenne dla armii i gospodarki, by rosyjscy zaborcy zostawili je w spokoju. Dzięki pomocy miłośnika koni, jakim był rosyjski namiestnik na ziemiach Polski Iwan Paskiewicz janowska stadnina przeżywała złoty okres. W 1841 roku, według planów architekta Henryka Marconiego, wzniesiono pierwszą murowaną stajnię “Czołową”, a w roku 1848 drugą “Zegarową” z neogotycką wieżą, do której kupiono zegar za olbrzymią jak na tamte czasy sumę 363 ruble (2400 ówczesnych złotych polskich). (Źródło: Wikipedia)